INFORMATIE OVER DE HOUTKACHEL...
VOOR ALS SFEER EN WARMTE PUUR MOET ZIJN

Houtkachel - Een houtkachel is een echte sfeermaker met zijn specifieke geur en geluid.
Wist je dat de houtkachel zelfs kan beschikken over een bruikbare oven!
Tevens is een houtkachel een goede zaak voor het milieu want wanneer er op hout gestookt wordt,
draag je niet bij tot het broeikaseffect. Genoeg goede redenen voor een avondje knus borrelen bij de houtkachel!

Op deze website vindt u informatie over alle merken en alle typen houtkachel.

Niet alleen voor een houtkachel, maar ook voor een gaskachel, gashaarden en schouwen bent u bij ´t Stokertje aan het juiste adres!

 

kachels navigatiemenukachels navigatiemenukachels navigatiemenuKlik hier voor het navigatiemenu vindt uw houtkachel kachels navigatiemenukachels navigatiemenukachels navigatiemenu

 

Voor het weergeven van de inhoud op deze pagina is een nieuwe versie van Adobe Flash Player vereist.

Adobe Flash Player ophalen

Houtkachels, houthaarden, houtvuur is sfeer van oudsher

Houtkachels en houthaarden en de gezondheid

Tips om de houtkachel of haard te stoken, stooktips

Brandstofkeuze voor houtkachels of houthaarden

Houtkachels stoken op briketten en houtpellets

Houtkachels stoken met hakhout

Verwarming door houtkachels gestookt op zaagsel paraffine of bruinkool

Hakhout drogen, verkrijgen, kopen, hoe ga ik om met brandhout

Schoorsteenbrand, schoorsteen kwaliteit

Het goede rookkanaal voor houtkachels en houthaarden

Milieubelasting door houtkachels of houthaarden

Rendementen en keuringen van houtkachels en houthaarden

Hoe voorkom je overlast

 

 

Houtkachels, houthaarden, houtvuur is sfeer van oudsher

Stoken op gas is bijzonder populair in Nederland en Vlaanderen. Maar brandstofprijzen stijgen en er duiken alarmerende berichten op over slinkende gasvoorraden. Steeds meer mensen gaan op zoek naar alternatieven voor fossiele brandstoffen. Biomassa, zoals hout, is er een van. De houtkachel en houthaard mag zich dan ook in een vernieuwde belangstelling verheugen. Over stoken met hout – terug van eigenlijk nooit weggeweest.
Hoewel haardhout gewoon te koop is, zijn er heel wat mensen die zelf het sprokkelen en hakken ter hand nemen. Voor hen is het onderdeel van de romantiek die aan het stoken op hout verbonden is. Johan Verbeek (43): ‘Heerlijk in de frisse buitenlucht wat stammetjes klieven op mijn vrije zaterdag. En dan ’s avonds met een goed glas wijn bij de haard genieten van het knisperende vuur. Wat is er mooier dan dat? En sinds we onze houtkachel hebben, is aan het eind van de maand ook de gasrekening minder hoog.'

hout
Stoken op hout mag dan goedkoper zijn dan stoken op gas, wel zijn de houtprijzen enorm gestegen de laatste jaren. De Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen noemt de prijsstijging ‘explosief'. De hogere kosten zijn deels te verklaren door een toenemende vraag in opkomende economieën als Brazilië en China – niet alleen in westerse landen gaat het economisch goed. Landen die hout eerst vooral exporteerden, gebruiken het nu meer en meer zelf. Daar komt bij dat er minder illegale kap is en houtproducerende landen in toenemende mate hun bossen duurzaam beheren. Het heeft allemaal invloed op het aanbod van hout, en dus op de prijs. Met hout uit eigen tuin bent u natuurlijk het goedkoopste uit. Maar ook als u haardhout koopt, is het een relatief voordelige energiebron.
Het milieu heeft weinig te lijden van het stoken met hout. Door het gebruik van fossiele brandstoffen, zoals aardgas, olie en kolen, neemt de opwarming van de aarde toe. De keuze voor hout daarentegen, past prima bij het streven naar minder broeikaseffect. Hout stoken is CO2 - en dus klimaatneutraal. De uitstoot van CO2 is bij verbranding niet hoger dan wanneer het hout in de natuur zou vergaan; het is een gesloten CO2 -kringloop. Bovendien is hout een duurzame, ecologisch hernieuwbare grondstof: het raakt niet uitgeput. Veel houtproducenten planten meer bomen aan dan dat ze weghalen. Met het oog op het milieu wijst de overheid nog op het belang van een kachel met de juiste capaciteit. Hoe hoger het rendement, hoe meer warmte het toestel levert, hoe lager de milieubelasting.
Vuur spreekt tot de verbeelding. Wie van ons heeft als kind niet eens geprobeerd een fikkie te stoken? Of toch op zijn minst toegekeken hoe een stoer vriendje dat deed. Met een aansteker of een paar lucifers is vuur maken een fluitje van een cent. Vroeger was dat wel anders. Toen moesten de mensen heel wat meer moeite doen om een vuur aan het branden te krijgen.
Wanneer mensen geleerd hebben vuur te maken, is niet precies duidelijk. Vuur is er immers altijd geweest. Op een natuurlijke manier ontstond het door bijvoorbeeld blikseminslagen en vulkaanuitbarstingen. Vuur is altijd bijzonder belangrijk geweest voor de menselijke ontwikkeling. Het zorgde voor warmte en licht, je kon ermee koken en allerhande materialen mee bewerken. Al snel ontdekten mensen dat het handig was dit vuur mee te nemen naar andere plaatsen. Vuur was een uitstekend ‘wapen' bij de jacht: brand een stuk land plat en het wild vlucht ... recht in de handen van de jagers. Ook brandden stammen bos plat voor het bouwen van nederzettingen en het verkrijgen van vruchtbare landbouwgrond.

prehistorisch-vuur
Als je zelf geen vuur kunt maken, is het erg onhandig als het vuur dooft. En dus doken er al snel ‘vuurbewaarders' op. Hun taak was het om het vuur altijd brandend te houden. Wanneer een stam naar andere streken trok, bijvoorbeeld omdat daar meer voedsel voorhanden was, namen zij het vuur mee. Dit gebeurde met behulp van een stok of gloeiende kool. Ze werden ware vuurspecialisten. Zelfs over grote afstanden wisten ze vuur te vervoeren zonder dat het doofde. Wanneer dit onverhoopt toch eens gebeurde, was er natuurlijk een probleem. Wat dan? Je kon iemand zoeken die zijn vuur wilde delen - of het stelen van anderen. Niet gek dus dat mensen op zoek gingen naar manieren om zelf vuur te ‘maken'.
Archeologen schatten dat het zo'n 500.000 jaar geleden is dat de mens zelf de kunst van het vuur maken leerde. Haarden komen we pas bij de Neanderthalers tegen (150.000-300.000 jaar geleden). De eerste reproduceerbare manieren om vuur te maken, waren gebaseerd op frictie. Mensen ontdekten dat als je maar snel en lang genoeg wrijft, zoveel warmte ontstaat dat je er licht ontvlambare materialen mee kunt aansteken. In de prehistorie kenden ze twee manieren: droog hout wrijven en stenen tegen elkaar slaan.
Wanneer je twee stukken hout langs elkaar wrijft, komt er veel hitte vrij en ontstaat een soort houtpoeder. Door te blazen gaat de smeulende massa gloeien. Als je zorgt dat er tondel onder ligt, gaat ook die gloeien. Tondel is een licht ontvlambaar materiaal, bijvoorbeeld lisdoddenpluis, de hoed van de tondelzwam, of niet geheel verkoold linnen of katoen. Op deze manier maakten mensen in de prehistorie hun eerste vuren.
Een andere manier van prehistorisch vuur maken, is het vuur slaan met behulp van stenen. Daarvoor is een aambeeld nodig, een tondel en een vuurslag. Dit laatste is een stuk staal waarmee je vonken uit een vuursteen slaat. Er zijn twee manieren: de slagijzermethode en de zwavelkiesmethode. Bij de slagijzermethode schamp je met een vuurslag over een steen. De vonken die daarbij ontstaan zorgen, in combinatie met de tondel, voor vuur. Bij de zwavelkiesmethode sla je geen vonken, maar maak je gebruik van wrijving. De deeltjes die van de steen loslaten, verbranden meteen door het hoge ijzer- en zwavelgehalte.
Zin gekregen om zelf vuur te maken? Zorg dan voor een dosis geduld, regel een vuursteen of haardblok en ga op zoek naar de tondelzwam*. Deze laatste vraagt wel om een speciale behandeling. In laagjes gesneden en goed gedroogd, week je die voor gebruik het beste in paardenurine. Iets te omslachtig? Kies dan gewoon voor een kachel of haard. Lucifer erbij, knop omdraaien en ... heerlijk genieten bij een behaaglijk vuur.
Meer over het ontstaan van vuur en live demonstraties ambachten ?

De Vereniging Haard en Rookkanaal constateert de laatste tijd een stijging van de interesse in houtkachels. "Mensen komen erachter dat stoken met hout slim is. Het bespaart op de gasrekening. Ze rekenen zelf uit wat de energieopbrengst uit hout is.

 

Houtkachels en houthaarden en de gezondheid

Houtkachels, houthaarden en open haarden leveren vooral een gezellige sfeer; ze worden niet vaak gebruikt als enige verwarmingsbron in huis. Hout stoken met een houtkachel kan wel gezondheidsrisico's en milieubelasting opleveren.

Een op de vijf woningen in Nederland heeft een houtkachel, houthaard of open haard. Geschikt voor verwarming zijn in principe alleen de vrijstaande, gesloten houtkachels met een hoog rendement, pelletkachels en tegel- en speksteenkachels. Houtbriketten zijn het meest geschikt als brandstof voor hout stoken in huis.

Uit een houtkachel kunnen gassen vrijkomen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Daarom zijn luchtaanvoer en een goede stookinstallatie noodzakelijk; net als het stoken van schoon, droog hout of pellets. Denk voor de veiligheid en het milieu ook aan de juiste manier van stoken en regelmatig onderhoud van de schoorsteen.


Tips om de houtkachel of haard te stoken, stooktips

 Stooktips


Veilig vuur maken in houtkachels

Als u een vuur stookt in houtkachels, zijn er een paar dingen waar u op kunt letten voor de veiligheid. Stook liever niet als het mistig is of windstil. Rook en gassen verspreiden zich dan onvoldoende, daardoor kan overlast ontstaan en hopen verbrandingsgassen zich overlast stokenop (de schoorsteen trekt dan slecht, zie ook schoorsteen op orde).

Witte of kleurloze rook is een goed teken: hout verbrandt dan volledig in de houtkachel en heeft voldoende zuurstof. Grijze, grijsblauwe of zwarte rook wijst op onvolledige verbranding. Daarbij komen schadelijke stoffen vrij. Zorg dan voor meer loverlast hout stokenuchttoevoer.

Vuur verbruikt veel zuurstof: een gesloten houtkachel heeft per uur vijftig kubieke meter lucht nodig, een open haard tot 250 kubieke meter. Zorg dus voor goede luchtaanvoer, via ventilatieroosters of een open raam.
Volg voor de juiste manier van luchttoevoer de stookvoorschriften van de fabrikant. Ventileren (ramen of ventilatieroosters openen) is hoe dan ook noodzakelijk. raam open

Zeker in een goed geïsoleerde woning is het belangrijk om verse lucht aan te voeren via een aparte pijp direct uit de buitenlucht . De aanvoer van verse lucht verloopt in geïsoleerde huizen namelijk te traag. Dan kan onderdruk ontstaan, waardoor rook- en verbrandingsgassen de kamer inkomen, en lucht met radongas uit beton en kruipruimten wordt gezogen. Een open raam of ventilatierooster kan voldoende zijn; controleer dat tijdens het stoken.

Als de verbranding te hard gaat, kunt u bij gesloten houtkachels en houthaarden de onderste luchttoevoer iets temperen, of deurtjes voor de open haard sluiten. Teveel verse lucht kan oververhitting van de houtkachel veroorzaken. Blijf dus goed opletten hoe de kachel brandt.

Een (haard)vuur in houtkachels of houthaarden  levert de minste schadelijke gassen op als er volledige verbranding plaatsvindt: met veel zuurstof (luchttoevoer) en onder hoge verbrandingtemperatuur. Goede luchttoevoer is hoe dan ook belangrijk, omdat ook bij volledige verbranding schadelijke stoffen vrijkomen.



Stappenplan vuur aanleggen in houtkachels

Laat vuur (‘s nachts) niet zachtjes nasmeulen. Doof het volledig met zand of sluit de luchttoevoer af. Bij nasmeulen vindt onvolledige verbranding plaats en ontstaan schadelijke gassen.


Brandstofkeuze voor houtkachels of houthaarden

Het rendement van het houtkachel stoken is doorgaans lager dan dat van een gewone cv-ketel op gas. De meeste houtkachels of open haarden hebben mensen dan ook in huis voor de sfeer, en niet als primaire bron van verwarming. Vrijstaande houtkachels, pelletkachels en tegel- en speksteenkachels zijn wel goede warmtebronnen. Hun rendement kan oplopen tot negentig procent. Stook in de houtkachels of houthaarden geen andere materialen dan de brandstoffen uit het rijtje hieronder. Soms kan de verleiding groot zijn om geverfd of geïmpregneerd hout op te branden, of restjes spaanplaat, triplex of hardboard. Maar bij verbranding hiervan komen kankerverwekkende stoffen vrij, zoals dioxinen, etaalverbindingen, formaldehyde en zoutzuur. Dat gebeurt ook als u plastic, papier, textiel en melkpakken verbrandt. Daarvoor is een houtkachel of houthaard absoluut niet geschikt.

hakhout
Houtkachels stoken op briketten en houtpellets

Houtbriketten zijn de eerste keus voor de houtkachels stoken in huis. Ze bestaan uit geperste houtkrullen en houtvezels: afvalproducten uit de houtindustrie. Verder zitten er geen toevoegingen in.

Houtpellets bestaan uit dezelfde grondstoffen, maar zijn veel kleiner dan houtbriketten. Alleen een pelletkachel of cv-ketel is geschikt voor het stoken van houtpellets.
We zien steeds meer pelletkachels. Als brandstof gebruiken ze dus gedroogd hout dat onder hoge druk tot cilindervormige korrels is samengeperst. Met een rendement van meer dan 80% zijn ze vriendelijk voor het milieu... en de portemonnee.


Houtkachels stoken met hakhout

Op de tweede plaats is hakhout heel geschikt voor het stoken van houtkachels. Het heeft wel een hoger vochtgehalte dan de briketten. Daardoor brandt het vuur minder efficiënt, en blijft de temperatuur lager. De verbranding kan daardoor onvolledig zijn, waardoor schadelijke verbrandingsgassen ontstaan. Tips om goed en efficiënt om te gaan met hakhout.


Verwarming door houtkachels gestookt op zaagsel, paraffine of bruinkool

Briketten van zaagsel, paraffine of bruinkool zijn uit milieuoogpunt derde keus. Paraffine bevat stoffen die bij verbranding schadelijke stoffen opleveren, zoals roetdeeltjes. Uit bruinkoolbriketten komen stikstofoxiden (NOx), fijnstof, zwaveldioxide (SO2) en koolmonoxide (CO) vrij. Verder komen bij het stoken giftig arseen en zink in de lucht.


Hakhout drogen, verkrijgen, kopen, hoe ga ik om met brandhout

Handig hout drogen

Hakhout moet goed droog zijn voor gebruik. Droog hout krimpt, gaat scheuren en de schors laat gemakkelijk los. Korte gekloofde blokken (tussen 25 en dertig centimeter) die in de wind liggen, drogen het best. Een geschikte bewaarplaats is buiten onder een afdak. Daar kan de wind er goed bij maar ligt het hout beschut tegen regen. Overdek het hout niet met plastic. Beschimmeld hout is te vochtig.

Tabel droogtijden

Houtsoorten die veel hars bevatten, zoals den, spar en lariks, zijn minder geschikt als brandstof voor houtkachels of houthaarden: de hars geeft namelijk veel vonken. Bovendien laten deze soorten meer teer (creosoot) achter in het rookkanaal van de kachel maar ook in de haard zelf.


In de tabel staan gemiddelde droogtijden per houtsoort.


Houtsoort

Droogtijd

Den, Populier

1 jaar

Linde, Wilg, Spar, Berk, Es, Els

1,5 jaar

Fruitboom, Beuk

2 jaar

Eik

2,5 jaar

 

Schoorsteenbrand, schoorsteen kwaliteit en onderhoud

Schoorsteenbrand uitmaken

 
Het goede rookkanaal voor houtkachels en houthaarden

De schoorsteen van houtkachels of houthaarden bepaalt in grote mate of het stoken veilig, gezond en milieuvriendelijk verloopt. Een schone schoorsteen trekt bijvoorbeeld rookgassen sneller weg. Dat is beter voor de gezondheid en verkleint de kans op een schoorsteenbrand. Hoe sterk een schoorsteen trekt hangt af van een aantal zaken:

Onderhoud van het rookkanaal, schoorsteenvegen

Minimaal een keer per jaar moet de schoorsteen worden geveegd. Bij continu gebruik in de winter is twee keer per jaar beter. Laat de schoorsteen dan ook meteen controleren op scheuren en lekkages.


In plaats van een lekkende, niet-gasdichte schoorsteen te repareren, is het dus ook mogelijk een flexibel roestvrijstalen binnenkanaal aan te (laten) brengen in het gemetselde kanaal. Dat is wel een specialistische klus.
Laat in ieder geval controle uitvoeren voordat u zo'n schoorsteen gaat gebruiken.

Asbest rookkanaal, wat nu ?

Schoorstenen die zijn gebouwd voor 1983 kunnen asbest bevatten. Een gespecialiseerd bedrijf kan dat voor u controleren. Het vegen van asbesthoudende schoorstenen is aan strenge veiligheidseisen gebonden. Daarom is het duurder dan een gewone veegbeurt. Een goed alternatief kan zijn juist deze rookkanalen te voeren. Vragen over uw rookkanaal ?


Milieubelasting door houtkachels of houthaarden

Hout stoken heeft nog wel eens een slechte reputatie. Mensen met luchtwegproblemen en jonge kinderen kunnen last hebben van de roetdeeltjes die vrijkomen. Vooral bij open haarden en oude houtkachels is dit het geval. Echter, de nieuwe generatie houtkachels en -haarden heeft een sterk verbeterde technologie met een optimale verbranding. Kiest u voor een gesloten systeem met secundaire verbranding, dan worden de vrijkomende gassen - voor ze door de schoorsteen naar buiten verdwijnen - volledig verbrand. Zo worden alle brandbare gassen benut voor verwarming: de uitstoot is lager, het rendement hoger. Last met de buren voorkomt u ook door uw schoorsteen tijdig te laten vegen: minimaal één keer per jaar. Dit is tevens belangrijk ter voorkoming van schoorsteenbrand. Stook daarnaast altijd met luchtdroog, onbehandeld hout (dus ook zonder verfresten). Dan komen er geen schadelijke stoffen vrij.

In Nederland wordt steeds meer gebruikgemaakt van duurzame of groene energie. Bekende voorbeelden van dergelijke energiebronnen zijn wind, water en zon. Iets minder bekend, maar verantwoordelijk voor ruim 50% van onze duurzame energie, is bio-energie: energie op basis van biomassa, dus natuurlijke materialen. Met een aandeel van 10% van de totale bio-energie staat de houtkachel op de derde plaats. De consument moet meer doordrongen worden van de milieuvoordelen van de houtgestookte haard of houtkachel, vindt de Vereniging Haard en Rookkanaal.
De houtkachel speelt een onderschatte rol binnen het thema bio-energie en volgens de Vereniging Haard en Rookkanaal is dat onterecht. “Houtkachels worden niet gestimuleerd door overheid en milieuorganisaties en door sommige gemeentes zelfs ontmoedigd. Mensen denken dat houtverbranding vervuilt. Dat klopt, maar alleen als het gaat om verkeerd materiaal en slechte verbranding. Een open haard bijvoorbeeld ruik je altijd, want het is een open gat en er komt veel lucht bij."
De houtkachel of houthaard wordt in veel gevallen op één lijn gezien met de open haard. "Volgens het Bouwbesluit moet het aantal open haarden omlaag", aldus de Vereniging Haard en Rookkanaal. "Voor aannemers wordt de bouw van rookkanalen, via allerlei regels, dan ook flink moeilijk gemaakt. Maar er is een groot verschil tussen open haard en houtkachel. Een open haard heeft tijdens verbranding een maximaal rendement van 30%. Veel energie gaat verloren om de lucht en de rookgassen in het kanaal in beweging te krijgen. Maar door diverse ingenieuze verbrandings- en beluchtingstechnieken geeft de houtkachel veel meer rendement, tot wel 80%. En dat terwijl volgens het CE-keurmerk 30% rendement al voldoende is."
Houtkachels en houthaarden zijn mits zij voldoen aan de juiste normering en goed worden gestookt CO2-neutraal !! Die boodschap wil de Vereniging veel duidelijker gaan communiceren. "De houtkachel moet uit het verdomhoekje komen. Het milieuaspect is daar heel belangrijk. Een houtkachel is duurzaam want hout is vernieuwbaar en bij houtvuur komt evenveel CO2 vrij als bij het verrottingsproces van hout in de natuur. De houtkachel is dus CO2-neutraal maar geeft wel extra warmte." De consument moet er dan ook door de overheid attent op worden gemaakt dat sfeerverwarming met een houtkachel ook energie kan opleveren. "80% van de mensen stookt voor de sfeer, maar we noemen het niet voor niets ‘sfeerverwarming’. Dat het ook warmte oplevert, is mooi meegenomen. Wij zien dat steeds meer consumenten ontdekken dat stoken met een houtkachel slim is. Het duurste hout kost 85 euro per kuub. Dat is nog maar de helft van wat je bij de gasleverancier kwijt zou zijn."
Als er goed wordt gestookt, dan komt er geen duidelijk zichtbare rook uit het kanaal. "De rook uit de schoorsteen hoeft niet per se vuil te zijn. Bij het merendeel van de houtkachels zie je geen rook uit de schoorsteen komen. De brandstof is dan ook steeds beter onder controle. Te nat hout geeft eerst een pluim rook voor verdampt vocht en dat betekent veel energieverlies. Maar als er wordt gestookt met droog en schoon hout, dan is de houtkachel per definitie milieuverantwoord en energiebewust! Vergelijk het met auto’s die met het oog op het milieu alleen een goede verbranding mogen hebben. Dat is voor de Vereniging Haard en Rookkanaal dé uitdaging om aan de consument te vertellen."
Wel is de ‘vaak wispelturige’ consument lastig aan te spreken. "De consument moet gemotiveerd worden om én goed hout én de juiste houtgestookte haard aan te schaffen. Daarmee wordt een haard bedoeld die een hele benedenverdieping kan bijverwarmen, in combinatie met een centraal verwarmingssysteem. De consument koopt natuurlijk allereerst voor de sfeer maar het rendement wordt steeds belangrijker. De consument moet overtuigd raken dat hij met een houtgestookte haard een goede keuze maakt. Je ruikt niets, je ziet niets én het levert energie op. Het scheelt zomaar een paar honderd euro per jaar op de gasrekening."
Daarom vindt de Vereniging de rol van de vakman/specialist heel belangrijk. "Want hij kan aangeven welk toestel het beste past in de betreffende ruimte en wat de benodigde capaciteit is. Hij zorgt ervoor dat er geen overcapaciteit is, want dan wordt het stoken met de rem erop. Dat betekent meer rook, meer aanslag in het rookkanaal en meer kans op brand. Daarom wordt het kopen van een houtkachel bij een bouwmarkt bijvoorbeeld afgeraden: het is gewoon gevaarlijk als de haard slecht stookt."

 
Bij volledige verbranding in houtkachels ontstaat:

Bij onvolledige verbranding in houtkachels ontstaat:

Fijnstof uitstoot speelt ook bij houtkachels en houthaarden

Bouwprojecten worden stilgelegd, wegverbredingen uitgesteld. In sommige gemeentes geldt een verbod op het stoken met hout. Er zijn nieuwbouwwijken waar de aanleg van rookkanalen niet is toegestaan. Het heeft allemaal te maken met fijnstof. De Europese Unie heeft regels opgesteld om de hoeveelheid fijnstof in de lucht te verminderen. De haardenbranche draagt hier, door het ontwikkelen van nieuwe technieken en goede voorlichting aan de consument, een steentje aan bij.
Fijnstof heeft lang niet altijd een menselijke oorzaak. Aan maar liefst 55% van de totale hoeveelheid fijnstof in de lucht ligt een natuurlijke bron ten grondslag. Fijnstof is er in allerlei soorten. Het is een verzamelbegrip voor allerlei soorten deeltjes, zowel vloeibaar als vast, met een grootte van minder dan 10 micrometer (PM10), die variëren in schadelijkheid. Wie aan zee woont, krijgt met fijnstof te maken in de vorm van zeezout. Dit veroorzaakt minimale schade. Het andere uiterste is fijnstof afkomstig van bijvoorbeeld dieselmotoren, dat circa vijf keer zo schadelijk is als moderne, goed gestookte houtkachels.
Fijnstof bestaat in verschillende maten. Deeltjes kleiner dan 10 micrometer worden aangeduid met de term PM10. PM staat voor het Engelse ‘particulate matter'. Deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer noemen we PM2,5. Er zijn zelfs deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer. Het probleem met fijnstof is dat de deeltjes doordringen tot diep in de luchtwegen. Ze zijn zo klein dat ze niet gefilterd worden door de slijmvliezen in de neus-, mond- en keelholte. Vooral jonge kinderen en mensen met luchtwegproblemen kunnen er last van hebben.
Het verkeer is de grootste bron van fijnstof (circa 41% van de totale hoeveelheid door mensen veroorzaakt). Uitlaatgassen (vooral van wagens die op diesel rijden), de slijtage van wegen en autobanden, het draagt er allemaal aan bij. Ook landbouw (20%) en industrie (22%) hebben een flink aandeel. Elektriciteitscentrales, industriële stookinstallaties, de opslag van graan of kolen, enzovoort. Consumenten nemen 8% van het totaal voor hun rekening. Daarbij kunt u denken aan de barbecue in uw tuin of het stoken van de open haard of houtkachel. Overigens zijn het niet zozeer de asdeeltjes zelf die schadelijk zijn, maar vooral ook de paks (polycyclische aromatische koolwaterstof) die zich aan het minerale asdeeltje binden.


Hoe voorkom je overlast


Stookt u op hout? Dan kunt u zelf veel doen om nadelige gevolgen voor de luchtkwaliteit te beperken:

 

verwarmend vermogen

 

Wat te doen bij kans op overlast?

In zeer dichtbebouwde gebieden is een open haard of houtkachel in huis vaak een minder goed idee. Maar ook door specifieke omstandigheden kunt u overlast ervaren. Bijvoorbeeld als de wind uit een bepaalde hoek waait.

Voorkomen is beter dan genezen, wil men sfeerverwarming dan zijn er intussen uitstekende alternatieven op gas. Gasvuren verbranden nagenoeg reukloos en zijn tegenwoordig zeer natuurgetrouw leverbaar. Van oudsher is de open haard de bekendste sfeerbrenger. Maar de laatste jaren hebben de gashaarden en houtkachels met een hoog rendement duidelijk de hegemonie overgenomen. Gashaarden zijn op dit moment bijzonder populair. Vooral het gemak speelt hierbij een belangrijke rol. De consument kan het toestel eenvoudig bedienen, bij veel modellen zelfs met een afstandsbediening. Bovendien hoeft hij niet meer met hout in de weer, de haard of kachel schoon te maken en dergelijke. Ook de verkrijgbaarheid van hout speelt een rol, vooral in de steden. Daarnaast ontbreekt bij veel mensen de ruimte om voldoende hout op te slaan. Informatie over gasvuren, gashaarden en gaskachels ?


Rendementen en keuringen van houtkachels en houthaarden

De Stichting Platform Haarden en de Vereniging Haard en Rookkanaal zijn het afgelopen jaar volop bezig geweest met de ontwikkeling van een rendementslabel voor houtgestookte toestellen. Op dit label kunt u in één oogopslag zien wat de emissie, het vermogen en het rendement van het betreffende toestel zijn. Rendement is de verhouding tussen de energie die erin gestopt is en de energie die eruit komt. Dat er bij sfeerverwarming uitgebreid wordt gesproken over het rendement is een heel goede zaak. Gastoestellen bijvoorbeeld presteren prima, maar over het rendement van houtgestookte toestellen bestaan veel vragen. Dat betekent niet dat het met het rendement van houtgestookte toestellen slecht gesteld is: het ligt tussen de 70 en 85%. Een open haard daarentegen is niet veel meer dan een gat in de muur met een pijp waardoor de rook en de warmte worden weggeleid. Het rendement van dit type haarden is laag. Bovendien is een optimale verbranding bij dit type haard niet mogelijk, waardoor er meer vervuiling optreedt. Op een goede manier stoken, met luchtdroog hout, helpt daar enigszins tegen. Nat hout gaat te veel smeulen en dat werkt vervuilend.
Niet alleen geeft de houtkachel volop romantiek, de toestellen zijn ook technisch sterk verbeterd. De huidige houtkachels geven een hoog rendement en een goede verbranding waardoor de milieubelasting is gedaald. Zij stoken milieuneutraal, want de vrijkomende hoeveelheid CO2 is gelijk aan wat bomen aan CO2 opnemen.
Met het oog hierop bestaat er de zorg over het ontbreken van een gedegen keurmerk voor houtkachels. Jarenlang is de Vereniging Haard en Rookkanaal bezig geweest om een kwaliteitskeurmerk te ontwikkelen. Dat resulteerde in het VHR-keur. Het VHR-keur was gezien de zware normen en (milieu)eisen te vergelijken met de Duitse DIN-norm. Helaas is het VHR-keur per 1 januari 2007 afgeschaft en vervangen door een CE-markering. Daardoor zijn de normen veel soepeler geworden. Voor de branche is dat erg jammer, want er kunnen nu houtkachels op de markt komen die niet aan de gestelde eisen voldoen.
Voldoet de houtkachel van uw wens aan de juiste normen ?
De ontwikkeling door de branche van een eigen rendementslabel moet de consument helpen om toch een juiste keuze te maken. De consument moet kunnen zien wat het rendement en de uitstoot van elke houtkachel zijn. Het rendementslabel is in 2007 op de markt gekomen. Elke houtkachel heeft zo’n label. Speciaal hiervoor is een onafhankelijke instantie in het leven geroepen, de Stichting Rendementslabel Haarden en Kachels. Zij is verantwoordelijk voor de visualisatie van normeringen op het gebied van rendement en uitstoot. Het voeren van zo’n label is overigens geen verplichting voor de producenten van houtkachels. De verwachting is wel dat het rendementslabel binnen de branche breed wordt gedragen. Om het aan de consument bekend te maken, gaat de branche het rendementslabel uitgebreid promoten, via internet, consumentenbladen en dergelijke. De verwachtingen zijn hoog, want hout stoken is milieuneutraal en de consument wordt steeds milieubewuster. Bovendien, het past natuurlijk perfect in de groeiende zorg over het veranderende klimaat.

 

 

 

 

2500 haarden opgesteld in 3500 m2 showroom

www.stokertje.nl

houtkachel 1, Ganz, Anyfire

 

Valid XHTML 1.0 Transitional


Snelmenu

> Gespecialiseerd in de houtkachel.
> Hoeveel vermogen moet mijn houtkachel hebben?
> Wat is er nog meer van belang voor veel houtkachelplezier?
> Hout stoken is goed voor het milieu.
> Achtergronden met betrekking tot kachelsoorten.


Informatie over diverse fabrikanten van de houtkachel

Altech

Geurts ( Dik Geurts )

Lotus

Anyfire

Handöl ( Handol )

Nestor Martin

Barbas

Hase

Oranier

Bullerjan

Helex

Oxford

Cera

Hergom

Reny

Contura

Hwam

Skantherm

DDG

Janus

Spartherm

Dovre

Jide ( Jidé )

Stovax

DRU

Jotul

Faber

Jydepeisen ( Jydepejsen )

Vermont Castings

Firo

Kal-fire

Wiking

Ganz

Leenders ( Harrie Leenders )

www.stokertje.nl

 

 

 

 

 

 

Gespecialiseerd in de houtkachel

De Stokertje bedrijven zijn gespecialiseerd in de installatie van onder andere de houtkachel.
Aangezien veiligheid bij ons hoog in het vaandel staat, is ons personeel gediplomeerd installateur.
Daarnaast beschikken wij over een eigen onderhouds-, service- en adviesdienst.
In onze showrooms staan tal van gashaarden te branden. Komt u gerust eens langs voor advies.
Maak kennis met ons en beleef het vuur in zijn mooiste vorm!..... uit de houtkachel !

Voor installatie door eigen vakbekwame installateurs kijkt u bij de totaalleverancier in sfeerverwarming www.stokertje.nl

 

 

Hoeveel vermogen moet mijn houtkachel hebben ?

U kunt op eenvoudige wijze het vermogen bepalen van de houtkachel die u nodig heeft om de gewenste ruimte te verwarmen.
In de grafiek hieronder ziet u het vermogen va de houtkachel uitgedrukt in kilowatt (kW). De te verwarmen ruimte wordt uitgedrukt in kubieke meters (m3). Het aantal kubieke meters bepaalt u door de lengte, breedte en hoogte van de ruimte met elkaar te vermenigvuldigen.
Op het snijpunt van één van de drie lijnen kunt u vervolgens het benodigde vermogen aflezen. Welke van de drie lijnen u moet kiezen, hangt af van de mate waarin uw woning is geïsoleerd.

Grafiek Vermogen
Klik op de grafiek voor een vergroting

Lijn A geldt voor een goed geïsoleerde woning. De woning is voorzien van dubbele beglazing, muurisolatie en vloerisolatie.
Lijn B geldt voor een redelijk geïsoleerde woning. De woning is minimaal voorzien van dubbele beglazing.
Lijn C geldt voor een slecht geïsoleerde woning. De woning heeft geen van de hierboven genoemde vormen van isolatie.

Let op!
Er zijn echter ook nog bepaalde factoren waardoor het warmteverlies in de woning vergroot wordt.
Denkt u maar eens aan een open keuken of een open trap. Hierdoor gaat veel warmte verloren.
Dit warmteverlies kan worden opgevangen door in dergelijke situaties een haard of kachel met een groter vermogen te kiezen.
Daarom adviseren wij u altijd met uw vakspecialist te overleggen voordat u een keuze maakt.

Landelijk bekend en reeds jaren werkzaam naar volle tevredenheid van onze klanten door geheel Nederland is t Stokertje gevestigd op verschillende plekken in Nederland.
Kijk hier voor bij www.stokertje.nl

Terug naar menuTerug

 

Wat is nog meer van belang voor veel houtkachel plezier ?

De conditie van het rookkanaal is cruciaal voor het functioneren van uw houthaard of houtkachel. U kunt, bij wijze van spreken natuurlijk, beter een zwakkere houtkachel of haard hebben dan een slecht rookkanaal om toch aan een bepaalde warmtebehoefte te kunnen voldoen.
Daarnaast is er bij een goed rookkanaal minder kans op schoorsteenbrand wat de veiligheid van u en uw medebewoners ten goede komt.
Laat u daarom altijd adviseren bij uw dealer over het rookkanaal dat u nodig heeft of over de geschiktheid van een bestaand rookkanaal

De technische verschillen daargelaten, is de keuze tussen stoken op gas of op hout vaak een persoonlijke. Stoken op gas wordt meestal gekozen op basis van gemak en comfort. De mensen die voor de houtkachel kiezen, vinden dat niet belangrijk; zij vinden het juist prettig om er af en toe een blok hout bij te leggen en met het vuur bezig te zijn.

Bij mist of windstil weer is de werking van het rookkanaal minimaal waardoor de verbranding moeilijk op gang komt. Dit heeft tot gevolg dat er laaghangende rook ontstaat en dat is vervelend voor uw buren. Daarom is het raadzaam het vuur niet te doven maar op te laten branden; door de luchttoevoer niet af te sluiten, behoudt u een volledige verbranding.

Volgens de regelgeving moet een ruimte waarin gestookt wordt altijd geventileerd worden. Dat heeft puur met veiligheid te maken.
Voor een betere werking van uw houthaard of houtkachel is het ook raadzaam om de betreffende ruimte te ventileren; er ontstaat dan een permanente luchttoevoer. Dit is nodig omdat voor de verbranding van hout zuurstof nodig is die uit de te verwarmen ruimte gehaald wordt.
Als u een haard of kachel heeft met een aansluiting voor luchttoevoer van buitenaf, is ventileren, ten behoeve van een betere werking van uw toestel, niet noodzakelijk.

Voor advies en onderhoudscontracten over de houtkachel of het rookkanaal kunt u terecht bij www.stokertje.nl

Terug naar menuTerug

 

 

Houtkachel stoken is goed voor het milieu !

Stoken met de houtkachel hoeft absoluut niet milieubelastend te zijn maar het hangt wel van een paar dingen af.

Ten eerste van de kwaliteit van uw houthaard of houtkachel. Een houtkachel of houthaard met een hoog rendement en een relatief schone uitstoot (CO2) is niet milieuonvriendelijk. De CO2 die vrijkomt tijdens de verbranding in de houtkachel wordt immers weer gebruikt door bomen om te groeien,
naast voedingsstoffen uit de bodem en zonlicht, waardoor zij weer zuurstof kunnen afgeven.

Ten tweede heeft het vermogen van uw houthaard of houtkachel hier invloed op. Een houtkachel met een te grote capaciteit (ten opzichte van de te verwarmen ruimte) zal niet voluit kunnen branden. Dit betekent dat de toevoer van de verbrandingslucht van de houtkachel praktisch gesloten moet worden met als gevolg een onvolledige verbranding en dus een belasting voor het milieu.

Tot slot is het belangrijk dat er regelmatig bos wordt teruggeplant. Bij goed bosbeheer is hout een onuitputtelijke energiebron.

De overheid ziet het nu ook !!

Woont U in Brabant en heeft u een eigen huis, dat is gebouwd vóór 1 januari 2008. Denk dan eens na over energiebesparende maatregelen, zoals dubbel glas, dakisolatie zonnecellen of een efficiënte houtkachel. U verlaagt uw energierekening en verhoogt het comfort en de waarde van uw huis.
En: als u twee energiebesparende maatregelen uitvoert, krijgt u ¬  500 subsidie. Meer weten over de subsidieregeling? Bel dan het Bespaarloket, (073) 681 2897. .-

Een woningeigenaar komt in aanmerking voor een subsidie van ¬  500,- indien deze voldoet aan onderstaande voorwaarden:

 

* Er moeten minimaal 2 verschillende maatregelen worden uitgevoerd uit onderstaande lijst.

* Beide maatregelen moeten worden uitgevoerd in de periode 01-01-2008 tot en met 31-12-2009. (de factuurdatum is hierbij bepalend).

* Minimaal 1 maatregel moet worden uitgevoerd na het aanvragen van de subsidie.

* De uiterste aanvraagdatum voor een subsidie is 30 november 2009.

* Maatregelen zijn een verbetering van een eigen woning die door de eigenaar wordt bewoond.

* De totale investering voor de besparingsmaatregelen moet minimaal ¬  1000 zijn.

* Het aanvraagformulier en het verzoek tot uitbetaling moeten tijdig, correct en volledig zijn ingevuld.

* Uit de meegestuurde kopieën van offertes, facturen, en betaalbewijzen moet blijken:

* Dat de woningeigenaar opdracht geeft en de maatregelen betaalt,

* Dat de maatregelen voldoen aan de gestelde eisen en nagelvast zijn aangebracht aan de eigen woning. (indien nodig foto's of tekeningen meesturen)

* De woning bevindt zich in de provincie Noord-Brabant.

* De woning is gebouwd of opgeleverd vóór 01-01-2008.

 

Terug naar menuTerug

 

 

Achtergronden met betrekking tot houtkachel soorten

Gietijzeren houtkachel

De gietijzeren houtkachel is vaak een goedkope kachel.
Gieten kon men vroeger al, onderdelen worden gegoten in mallen, hierna worden de delen in elkaar gezet en gekit.
De warmte wordt doorgaans niet gelijkmatig verdeeld over het te verwarmen vertrek.
Bij de houtkachel is het soms erg heet, daaromheen kan het nog koud zijn, zeker als de warme lucht om een hoekje moet.
Gietijzeren houtkachels zijn zwaar en degelijk.
Morso, Andersen, Scan en Dovre hebben gietijzeren houtkachels die ook convectiewarmte geven d.m.v. convectiepanelen aan de zijkant van de houtkachel.
Dit is soms ook optioneel te leveren.

dovre-450-houtkachel


De Dovre 750 GH houtkachel, uitgerust met convectiepanelen.

In de showrooms van t Stokertje staan duizenden haarden opgesteld. Velen zijn ook brandend te bewonderen.
In de smederij in Orvelte (www.ambachtentuin.nl) kunt u aanschouwen hoe de smid in vroegere tijd het kachelijzer bewerkte.
Kortom laat u volledig informeren hiervoor bezoekt u de totaalleverancier in sfeerverwarming www.stokertje.nl

Terug naar menuTerug

 

Convectie houtkachel

De houtkachel met convectie is dubbelwandig en bijna altijd gemaakt van (duurzaam) plaatstaal. Doorgaans is deze houtkachel wat duurder vanwege de arbeid die is gemoeid met laswerk en assemblage, echter ook het design speelt vaak een rol in de prijsstelling van de kachel. Tussen de twee lagen plaatstaal zit lucht. Deze lucht wordt verwarmd en de warme lucht stijgt op en gaat circuleren met de koude lucht in de kamer. Deze houtkachel geeft een comfortabele warmte af middels luchtstroming waardoor de warmte heel goed verspreid wordt (vooral geschikt voor U- of L-vormige kamers).
Dit soort houtkachel straalt minder dan de gietijzeren houtkachel. Ook al is het vermogen gelijk aan de gietijzeren houtkachel dan wordt de warmte toch anders ervaren, het komt in alle hoeken en gaten of zelfs om n hoekje.

Koop een dergelijke houtkachel altijd bij de kachelspecialist en niet bij bouwmarkt, keukenboer of handelaar. In de loop der tijden is zeer veel inferieur materiaal toegepast en zijn modellen houtkachels nagemaakt. Voor wat betreft model zijn de haarden bijna niet van echt te onderscheiden,
als je naar de materiaaldikte kijkt zie je de verschillen echter direct.

anyfire-mistral3-houtkachel 


De Mistral 1 van Anyfire, een convectie houtkachel

Binnen de Stokertje bedrijven ervaart u de verscheidenheid aan houtkachel producten.
Onze medewerkers kunnen u hierover van alles vertellen.
Uw houtkachel type staat er vast bij, kijk nu alvast op www.stokertje.nl

Terug naar menuTerug

Met speksteen beklede houtkachel

Deze houtkachel combineert stralingswarmte met convectiewarmte.
Bij ca. 3 uur stoken ervaar je 3 uur daarna nog warmteafgifte.
Deze houtkachel is relatief duur door de toepassing van speksteen (een duur natuursteenproduct).
Ondanks de vaak hogere prijs van deze houtkachel wordt deze toch vaak verkocht, alle houtkachel technieken worden nl.
verenigd bij deze houtkachel. Er is sprake van convectie (zie hierboven), er is sprake van de rendement verhogende (en bloedsomloop bevorderende) straling van speksteen (zie hieronder) en er is natuurlijk sprake van stralingswarmte (zie hierboven).
De goede techniek in dit soort houtkachel leidt tot langere warmte afgifte, convectiewarmte en een beter rendement zijn stuk voor stuk absolute aankoopargumenten.

Terug naar menuTerug

Houtkachel van speksteen

Speksteen is een natuursteen. Wordt vaak gewonnen in Finland, echter intussen ook in Brazilie, Zuid Afrika en India. Speksteen is opgebouwd uit 45 % magnesiet en zo´n 45 % talk. Daarom is de steen zacht. Voor de houtkachel is van belang dat hierdoor speciale opslagcapaciteiten ontstaan. Steen kan wel druk opnemen maar geen trek. De niet verplaatsbare houtkachel van speksteen wordt daarom ter plekke opgebouwd. Een houtkachel die dus helemaal van speksteen is gemaakt. Van binnen en van de buitenkant, houdt deze houtkachel warmte vast maar straalt daarnaast zowel naar binnen als naar buiten. Hierdoor ontstaat een hogere en een stabielere verbrandingstemperatuur waardoor een rendementsverbetering op treedt. 
Bovendien is door deze werking sprake van een bandbreedte van vermogen van de houtkachel. Door het ontwikkelen van een betere verbrandingstemperatuur kan je zowel met weinig als met veel hout in de verbrandingskamer van de houtkachel stoken.
Hierdoor kan je de vuurgrootte in de verbrandingskamer bepalen zonder negatieve consequenties (slecht vuur, rook, uitgaan van de houthaard of houtkachel), er is dus sprake van het goed kunnen beïnvloeden van het gewenste vermogen van de houtkachel.

Deze houtkachel is in tegenstelling tot de eerder genoemde beklede houtkachel dus helemaal van speksteen vervaardigd. Hierdoor ontstaan meerdere aanvullende eigenschappen waaronder een opslagcapaciteit waarbij na 3 uur stoken tot 20 uren nog warmte-afgifte plaatsvindt. Van deze soort houtkachel bestaan twee soorten, nl. mobiele (ca. 10 uren uitstraling) en niet mobiele types (tot 20 uren uitstraling, afhankelijk van de massa speksteen).

De stralingsgolven van speksteenwarmte zijn lange golven, net als bij zonnestraling. Anders dan bij straling van ijzeren houtkachels is de hoek van inval dusdanig steil dat deze straling net als bij de zon door glas heen straalt maar ook heerlijk op de huid prikkelt. Hierdoor wordt deze straling bloedsomloop bevorderlijk, het is daarom niet voor niets dat mensen met gevoeligheid voor reuma hun toevlucht zoeken tot de aanschaf van een speksteen houtkachel.
De stralingswarmte van speksteen dringt tot diep in het lichaam door en brengt verlichting voor verkleumde handen en voeten.
Ze verhoogt de bloeddoorstroming in de huid, zodat deze een gezonde kleur krijgt en voorzien wordt van voedingsstoffen op den wijze waar cosmeticaproducenten alleen maar van kunnen dromen. Stralingswarmte stimuleert het innerlijke verbrandingsproces, gifstoffen worden verwijderd en de productie van enzymen neemt toe.

Alles over de houtkachel in de vorm van speksteenkachels kunt u vinden bij www.stokertje.nl

Terug naar menuTerug

Niet mobiele speksteen houtkachel

Dit is een speksteen houtkachel die volledig uit speksteen bestaat. Bekende merken zijn Tulikivi, Kivia en Nunna Unni. Hoewel deze houtkachel ook ter plaatste wordt gemetseld of verlijmd kan je deze houtkachel niet goed vergelijken met leemkachels of tegelkachels. Het verschil zit hem in het materiaal gebruik nl. speksteen. Zie voor alle eigenschappen van speksteen hierboven. Gemetselde of verlijmde speksteen houtkachel is in verband met de grote massa speksteen niet geschikt om continu te stoken. Veel gehanteerde cyclus is drie uur stoken , zes uur niet, drie uur stoken, zes  uur niet etc. etc.
Wordt te veel of te vaak gestookt met een massieve gelijmde speksteen houtkachel dan treedt scheurvorming op. De toegevoegde waarde is er dan overigens ook niet meer vanwege het bereiken van de maximale opslagcapaciteit.

tulikivi-houtkachel
Speksteen houtkachel van Tulikivi

Terug naar menuTerug


Mobiele speksteen houtkachel

Veel verkocht is de speksteen houtkachel van Altech of Hergom. Deze speksteen houtkachel is verplaatsbaar. Omdat steen wel druk en geen trek kan opnemen is om het toestel een metalenframe aangebracht. Deze houtkachel is natuurlijk wel van binnen en van buiten van speksteen. Een bandbreedte van vermogen dus. Is het september dan stook je de haard rustig, wordt het elfstedentochtweer dan haal je meer capaciteit uit de haard door hem voller te stoken. Door de geïsoleerde verbrandingskamer kan deze houtkachel ook met een kleine vulling goed gestookt worden.

Doordat deze houtkachel gewoon doorgestookt kan worden kan deze houtkachel in sfeer voorzien wanneer u dat maar wilt. De hele dag door vlammenspel is geen enkel probleem, in geval van dit soort speksteen houtkachel dus nog een extra voordeel. Mensen die vervent stoker zijn of eigenlijk het liefste hun gasleiding zouden afkoppelen zijn doorgaans direct te porren voor dit soort klasse houtkachel. 

 

altech-vision-houtkachelhergom-heritage-houtkachelaltech-eclips-depotHoutkachelHoutkachel

De Altech speksteen houtkachel geproduceerd in Nederland van links naar rechts: De vision gourmet, de eclips depot, de vision, de eclips en de fireview.
Een extra voordeel van de mobiele speksteen houtkachel is dat de speksteen in verschillende kleuren verkrijgbaar is.

Wilt u nog meer weten ? Bezoek de Stokertje bedrijven, kijk hiervoor op www.stokertje.nl

 

Voor het weergeven van de inhoud op deze pagina is een nieuwe versie van Adobe Flash Player vereist.

Adobe Flash Player ophalen

Terug naar menuTerug